Granica wieku, w którym dzieci rozpoczynają korzystanie z internetu, co roku się obniża. 14% dzisiejszych nastolatków w wieku 10-15 lat rozpoczęło swoją przygodę z internetem przed 6. rokiem życia, a 38% z nich między 7. a 9. rokiem - podają badania „Bezpieczeństwo dzieci w internecie”, zrealizowane w 2013 r. przez TNS Polska.

Korzystanie z internetu w tak młodym wieku, kiedy dziecko nie ma jeszcze wykształconych mechanizmów obronnych przed nieodpowiednimi treściami i jest narażone na silny wpływ osób trzecich, stanowi dla niego bardzo duże zagrożenie. Z jakimi zatem niebezpieczeństwami spotykają się dzieci w internecie, zarówno te surfujące po stronach www, jak i te przebywające na portalach społecznościowych? W jaki sposób, przy wykorzystaniu dostępnych narzędzi, nauczyciele mogą pomóc w nauce bezpiecznego korzystania z sieci. O wskazówki poprosiliśmy ekspertów z instytucji zajmujących się tą tematyką.

Dzieci w portalach społecznościowych

Internet dla dzieci jest środowiskiem naturalnym, ale to nie oznacza, iż jest bezpieczny – zarówno dla przedszkolaków, które jeszcze nie potrafią czytać, jak i dla uczniów starszych klas szkoły podstawowej. Dodatkowo, z wiekiem wzrasta aktywność dziecka w internecie, zwłaszcza na portalach społecznościowych, a tym samym jest ono narażone na coraz więcej zagrożeń. – Szacuje się, że obecnie co trzecie dziecko w wieku przedszkolnym loguje się do internetu co najmniej raz w tygodniu, większość kilkulatków intuicyjnie korzysta z urządzeń z ekranem dotykowym. Ponad połowa badanych (10–15 lat) spędza w sieci co najmniej godzinę dziennie w dni szkolne, a w weekend jest to blisko 80% młodych. Większość z nich (70%) deklaruje, że posiada konto na Facebooku (wg regulaminu, dostępne od 13. roku życia), a częstotliwość korzystania oraz czas spędzony na FB pokrywa się z czasem spędzonym w internecie – logowanie do sieci jest dla młodych niemal równoznaczne z logowaniem do serwisu społecznościowego1 – mówi Aleksandra Kuś, koordynatorka programu Edukacja z Internetem. Dlatego też edukacja na rzecz bezpiecznego korzystania z internetu przez dzieci jest konieczna. Kluczową rolę odgrywają w niej nauczyciele. – Rodzice często mają poczucie, że nie posiadają wystarczających kompetencji, by być dla swoich dzieci cyfrowymi przewodnikami. 62% dzieci lepiej ocenia swoje umiejętności korzystania z komputera niż umiejętności rodziców (badanie: „Bezpieczeństwo dzieci w internecie”), a wraz z wiekiem dysproporcja ta się zwiększa (wg badania „Kompetencje Cyfrowe Młodzieży w Polsce”, TNS Polska) – dodaje Aleksandra Kuś.

Nieodpowiednie treści i cyberprzemoc

Zagrożenia płynące z korzystania z internetu, dotyczące przedszkolaków, związane są z tym, iż: – Małe dzieci raczej przypadkiem mogą natrafić na nieodpowiednie materiały. I są to np. bajki na YouTubie, które mają podłożony głos z wulgaryzmami. Jeśli z tego samego urządzenia korzystają starsi, dziecko może natrafić przez historię czy treści sugerowane automatycznie na materiały, które są przeznaczone dla dorosłych odbiorców – podkreśla Martyna Różycka, specjalista w zespole Dyżurnet.pl/NASK2. Natomiast starsze dzieci spotykają się w internecie i na portalach społecznościowych przede wszystkim z nieodpowiednimi treściami i cyberprzemocą. Nieodpowiednie treści to filmy pełne przemocy lub pornograficzne, portale zachęcające do działań destrukcyjnych, np. promujące niezdrowe odchudzanie; a także wszelkie materiały zachęcające do nietolerancji. Kolejnym dużym zagrożeniem dla dzieci jest cyberprzemoc, której przejawem może być: wyzywanie, straszenie, poniżanie kogoś w internecie lub przy użyciu telefonu, robienie komuś zdjęć lub filmów bez jego zgody, publikowanie i rozsyłanie lub podszywanie się pod kogoś w sieci (za saferinternet.pl).
Na te właśnie zagrożenia zwraca uwagę Szymon Wójcik, koordynator projektu Saferinternet.pl3 z Fundacji Dzieci Niczyje4: – Młodsze dzieci są narażone na kontakt z niebezpiecznymi lub niedostosowanymi do ich wieku treściami, takimi jak brutalne przekazy, pełne przemocy. Gdy dziecko zaczyna używać internetu także do komunikacji, dochodzą do tego kwestie związane z potencjalnie niebezpiecznymi kontaktami, ale także tzw. cyberprzemoc, czyli przemoc rówieśnicza przeniesiona do sieci – mówi.

Kontakty z obcymi, naruszanie prywatności

Dużym zagrożeniem są także kontakty nawiązywane na portalach społecznościowych z osobami obcymi. – Tak jak w realnym życiu, dziecko może też natknąć się na osoby o nieuczciwych zamiarach, które łatwiej ukryć w kontakcie online. Ważne, aby mały internauta miał tego świadomość. Choć na najpopularniejszym portalu tego typu konta mogą zakładać dzieci od 13. roku życia, wielu młodszych internautów ma swoje profile ze zdjęciami, prywatnymi informacjami, danymi osobowymi. Dodatkowo, często są one powiązane z funkcją geolokalizacji, a negatywnych następstw dzieci niejednokrotnie nie potrafią przewidzieć – dodaje Aleksandra Kuś. Zagrożenia wynikające z braku ochrony prywatności poprzez udostępnianie swoich danych personalnych, zdjęć na otwartym profilu nawet kilkuset – często obcym – osobom to duże zagrożenie. – Nigdy nie wiadomo, jak zachowa się nieznajomy, jakie ma intencje. Dlatego też popularne serwisy społecznościowe nie są przeznaczone dla dzieci w tak młodym wieku. Na profilach społecznościowych często można znaleźć materiały, których nie chcielibyśmy pokazywać dziecku, ale są one legalne oraz nie naruszają standardów serwisu – podkreśla Martyna Różycka.

zadanie dla nauczycieli

Dlatego tak istotne jest podnoszenie świadomości dzieci na temat zagrożeń w internecie, poprzez edukację i budowanie zaufania, aby w momencie, kiedy dziecko natknie się na nieodpowiednie treści lub dotknie je cyberprzemoc, przyszło po pomoc do nauczyciela lub rodzica. Wychodząc naprzeciw zapotrzebowaniu na edukację dzieci w zakresie zagrożeń wynikających z użytkowania przez nie internetu, wiele organizacji przygotowało materiały edukacyjne, specjalne strony, programy, scenariusze lekcji. Dzięki tym zasobom nauczyciele mogą edukować i chronić dzieci przed zagrożeniami płynącymi z internetu, a także pokazywać, jakie sieć daje szanse i możliwości. Przytoczmy najważniejsze. Przedszkolakom w stawianiu pierwszych kroków w sieci pomocny może być serwis www.necio.pl. Warto także skorzystać ze specjalnej przeglądarki BeSt www.best.fdn.pl, która udostępnia kilkaset bezpiecznych stron internetowych dla najmłodszych. – Dla dzieci ze szkół podstawowych przygotowaliśmy scenariusze lekcyjne, którym towarzyszą pomoce audiowizualne (filmy, kreskówki itp.). Dla klas I skierowane są „Sieciaki”, a dla klas IV-VI „3.. 2.. 1.. Internet”. Wszystkie scenariusze można znaleźć na stronie edukacja.fdn.pl. Oprócz tego mamy także przygotowane kursy e-learningowe, które znajdują się na stronie edu.fdn.pl – mówi Szymon Wójcik. Zarówno rodzice, jak i nauczyciele mogą dzwonić z prośbą o porady dotyczące bezpieczeństwa dzieci w internecie pod bezpłatny numer infolinii 800 100 100. Wiele informacji na temat bezpiecznego korzystania z internetu znajduje się także na stronie www.bezpieczneinterneciaki.pl oraz www.dzieckowsieci.pl. Na stronie Fundacji Orange www.fundacja.orange.pl/dziecko_w_sieci.html opublikowane są materiały i scenariusze zajęć o bezpieczeństwie w sieci, dostosowane do różnych grup wiekowych. Tylko edukacja od najmłodszych lat i świadome podejście do tematu zagrożeń w internecie zarówno nauczycieli, jak i rodziców może przynieść wymierne efekty.

Pomocne serwisy

Przedszkolakom w stawianiu pierwszych kroków w sieci pomocny może być serwis www.necio.pl. Warto także skorzystać ze specjalnej przeglądarki BeSt www.best.fdn.pl, która udostępnia kilkaset bezpiecznych stron internetowych dla najmłodszych. Wiele informacji na temat bezpiecznego korzystania z internetu znajduje się także na stronie www.bezpieczneinterneciaki.pl oraz www.dzieckowsieci.pl. Zarówno rodzice, jak i nauczyciele mogą dzwonić z prośbą o porady dotyczące bezpieczeństwa dzieci w internecie pod bezpłatny numer infolinii 800 100 100.

Statystyki

– Szacuje się, że obecnie co trzecie dziecko w wieku przedszkolnym loguje się do internetu co najmniej raz w tygodniu, większość kilkulatków intuicyjnie korzysta z urządzeń z ekranem dotykowym. Ponad połowa badanych (10–15 lat) spędza w sieci co najmniej godzinę dziennie w dni szkolne, a w weekend jest to blisko 80% młodych. Większość z nich (70%) deklaruje, że posiada konto na Facebooku (wg regulaminu dostępne od 13. roku życia), a częstotliwość korzystania oraz czas spędzony na FB pokrywa się z czasem spędzonym w internecie – logowanie do sieci jest dla młodych niemal równoznaczne z logowaniem do serwisu społecznościowego5 – mówi Aleksandra Kuś, koordynatorka programu Edukacja z Internetem.

Przejawem cyberprzemocy może być:

wyzywanie, straszenie, poniżanie kogoś w internecie lub przy użyciu telefonu, robienie komuś zdjęć lub filmów bez jego zgody, publikowanie i rozsyłanie lub podszywanie się pod kogoś w sieci (cyt. za saferinternet.pl)

Przypisy:

1. „Bezpieczeństwo dzieci w internecie”, zrealizowane w 2013 r. przez TNS Polska.
2. Dyżurnet.pl to zespół ekspertów Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej, działający jako punkt kontaktowy do zgłaszania nielegalnych treści w internecie.
3. Program Komisji Europejskiej, który ma na celu promocję bezpiecznego korzystania z nowych technologii iinternetu wśród dzieci i młodzieży.
4. Fundacja Dzieci Niczyje od 2003 roku zajmuje się problematyką bezpieczeństwa dzieci i młodzieży w internecie w ramach programu Dziecko w Sieci.
5. „Bezpieczeństwo dzieci w internecie”, zrealizowane w 2013 r. przez TNS Polska.