Dzieci nieśmiałe i wycofane można znaleźć niemal w każdej klasie. Zadaniem nauczycieli jest dotarcie do takich uczniów i udzielenie im potrzebnej pomocy. Powstaje zatem pytanie: w jaki sposób pracować z uczniami nieśmiałymi?

Każdy nauczyciel pragnie zapewnić swoim uczniom poczucie bezpieczeństwa i sprawić, by w szkole czuli się dobrze. Nie jest to zadanie łatwe, choćby z tego powodu, że w grupie zawsze znajdują się dzieci o różnych osobowościach, na różnym etapie rozwoju. Obok uczniów łatwo nawiązujących kontakty napotykamy też takich, dla których funkcjonowanie w grupie jest dużym problemem. Jak pomóc dzieciom nieśmiałym?

Jak zachowuje się dziecko nieśmiałe?

Żywiołowość i przebojowość często są gwarancją prawidłowego rozwoju psychoruchowego dzieci, wzrostu ich zainteresowań, zdolności i predyspozycji. Natomiast nieśmiałość bywa lekceważona przez dorosłych przede wszystkim ze względu na brak niedogodności dla otoczenia. Dziecko nieśmiałe jest „wygodniejsze” w wychowywaniu – jest spokojne, często uległe, izoluje się, nie przejmuje inicjatywy podczas działań w grupie. Gdy czegoś nie rozumie, najczęściej nie prosi o wyjaśnienie. Uczniowie nieśmiali są małomówni, mają trudności w publicznym zabieraniu głosu.

Nieśmiałość to przeszkoda

Nieśmiałość powoduje wiele skutków – zakłóca kontakty z innymi, przyczynia się do wyobcowania i bezczynności, przeszkadza w koncentracji i myśleniu, budzi poczucie lęku i zagrożenia, a przede wszystkim deformuje obraz świata i samego siebie. Dorośli często nie zdają sobie sprawy z tego, jak trudną walkę nieśmiałe dziecko toczy na każdym kroku, starając się przezwyciężyć przeszkody, których my, dorośli, nawet nie zauważamy. Nieśmiałość zazwyczaj jest również przyczyną zaniżonej samooceny oraz niskiego poziomu samoakceptacji.

Jak pomóc nieśmiałym dzieciom?

Zostawienie dziecka nieśmiałego bez pomocy czy też nieodpowiednie działania ze strony otoczenia mogą być przyczyną przerodzenia się lekkiego onieśmielenia w silną nerwicę. Z tego powodu kluczowe jest uświadomienie rodziców i nauczycieli oraz ich zrozumienie i skuteczne działania naprawcze. Nie możemy „uszczęśliwiać” dziecka na siłę – czyli wyciągać do rozmowy, do odpowiedzi na środku klasy, do publicznego deklamowania wierszy czy śpiewania. Musimy uszanować tę postawę i działać bardzo delikatnie. Zamiast zmuszać dziecko do głośnego odczytania zadania domowego, możemy powiedzieć na przykład: „Kasiu, bardzo ładnie napisałaś to wypracowanie. Jeżeli pozwolisz, to ja je teraz głośno przeczytam, bo mi się bardzo podoba. Czy mogę?”. Nieśmiałe dzieci szybciej się uczą, gdy są chwalone za to, co robią dobrze, niż gdy są ganione za to, co robią źle. Pamiętajmy również o tym, że trzeba z dzieckiem rozmawiać. Początkowo może to być nasz monolog, który z czasem przerodzi się w otwarty dialog. Nie możemy zapominać, że rozmowa to forma terapii. Dopingujmy dziecko do wyrażania własnego zdania i nigdy nie porównujmy go z innymi dziećmi. Wystrzegajmy się przyklejania etykietek typu: „ono zawsze zachowuje się w taki sposób, jeśli kogoś nie zna”. Nie tylko rozmowy, ale również wspólne czytanie – szczególnie historii o bohaterach przezwyciężających własne bariery – jest ważnym elementem procesu wychodzenia z nieśmiałości. W pracy z nieśmiałymi dziećmi pomagają „magiczne” zwroty: „bardzo dobrze poradziłeś sobie z tym zadaniem”, „świetnie to zrobiłeś!”, „zastanówmy się razem, może da się to rozwiązać w taki sposób...”. W ten sposób wzmacniamy samoocenę dziecka i podnosimy jego motywację. Powinniśmy doceniać nawet najmniejsze osiągnięcia i zawsze podkreślać wagę wszystkich postępów i sukcesów w taki sposób, żeby mały człowiek miał powód do dumy. Kluczowe w tym długim i trudnym procesie jest pozwolenie, by dziecko samo, w swoim tempie, wychodziło ze swojego pancerza. Pamiętajmy, że dziecko nieśmiałe i wycofane potrzebuje i oczekuje naszego wsparcia.

Sposoby pomagania  dziecku nieśmiałemu:

• odkryjmy jego mocne strony,
• nie akcentujmy tego, że nieśmiałość to trudność,
• nie etykietujmy,
• mobilizujmy dzieci do aktywności,
• wspólnie z dzieckiem przemyślmy, co trzeba poprawić,
• wszystkie uwagi przekazujmy na osobności.

Pomocna w pracy z dziećmi nieśmiałymi będzie „Bajka o szarym słowiku” autorstwa Pawła Księżyka – opowiadanie terapeutyczne, napisane specjalnie z myślą o pomocy nieśmiałym dzieciom, którym brakuje wiary w siebie.

Zapraszamy do obejrzenia wideo e-konferencji z dr Aleksandrą Piotrowską, ambasadorką marki MAC, „Praca z dzieckiem nieśmiałym i wycofanym w edukacji wczesnoszkolnej”, podczas której poznamy sposoby efektywnej pracy z dziećmi nieśmiałymi: www.mac.pl/e-konferencje

Artykuł ukazał się w kwartalniku „Z klasą. Magazyn dla nauczycieli” nr 01(03)/2016

Autor artykułu: EWELINA KUSIAK